Język portugalski
Język portugalski (port., ) – język z grupy romańskiej języków indoeuropejskich, którym posługuje się ponad 250 mln osób (jako ojczystym, zaś w ogóle po portugalsku mówi ponad 270 mln osób) , zamieszkujących Portugalię oraz byłe kolonie portugalskie: Brazylię, Mozambik, Angolę, Gwineę Bissau, Gwineę Równikową, Wyspy Świętego Tomasza i Książęcą, Republikę Zielonego Przylądka, Timor Wschodni oraz Makau. We wszystkich tych krajach objęty jest statusem języka urzędowego.
Językiem portugalskim mówi się także w krajach, gdzie jest pozbawiony statusu urzędowego. Są to: Stany Zjednoczone, Francja, Południowa Afryka, Wielka Brytania, Wenezuela, Kanada, Szwajcaria, Niemcy, Hiszpania, Australia, Luksemburg, Indie, Belgia, Urugwaj, Argentyna, Kuba, Sri Lanka, Bermudy, Holandia, Barbados i Irlandia.
Kraje, w których portugalski jest językiem urzędowym, współpracują ze sobą w ramach założonej w 1996 Wspólnoty Państw Portugalskojęzycznych.
Portugalski język literacki oparty jest na dialekcie północnym. Najstarsze zapisy w tym języku pochodzą z XII wieku.
Język portugalski występuje w dwóch usankcjonowanych standardach: brazylijskim i europejskim. Oprócz wspomnianych standardów istnieją liczne nieznormalizowane dialekty, różniące się głównie cechami wymowy.
Standard brazylijski funkcjonuje tylko w Brazylii, chociaż Brazylia ma trzy razy więcej mieszkańców niż wszystkie inne kraje portugalskojęzyczne razem wzięte. Standard europejski funkcjonuje w Portugalii i portugalskojęzycznych krajach afrykańskich (Angola, Mozambik itp.). Próby uznania portugalskiego używanego w krajach afrykańskich za trzeci oficjalny wariant języka portugalskiego nie zakończyły się dotychczas sukcesem. W wyniku tego wszelkie odrębności względem europejskiej portugalszczyzny, spotykane w mowie krajów afrykańskich, traktowane są jako typowe różnice dialektalne – nie został tu wypracowany odrębny standard. Odmienna sytuacja panuje w przypadku crioulos – wyraźnie odrębnych języków kreolskich, używanych na co dzień przez mieszkańców niektórych portugalskojęzycznych krajów afrykańskich (Republika Zielonego Przylądka, Gwinea Bissau).
Fonetyka i gramatyka standardu europejskiego opierają się na języku mówionym z Lizbony i pobliskich terenów (dlatego czasami mowa o normie lizbońskiej). Standard brazylijski ukształtował się zaś na fundamencie portugalszczyzny z regionu Rio de Janeiro (stąd norma ta jest nazywana wariantem carioca lub fluminense).
Językiem portugalskim mówi się także w krajach, gdzie jest pozbawiony statusu urzędowego. Są to: Stany Zjednoczone, Francja, Południowa Afryka, Wielka Brytania, Wenezuela, Kanada, Szwajcaria, Niemcy, Hiszpania, Australia, Luksemburg, Indie, Belgia, Urugwaj, Argentyna, Kuba, Sri Lanka, Bermudy, Holandia, Barbados i Irlandia.
Kraje, w których portugalski jest językiem urzędowym, współpracują ze sobą w ramach założonej w 1996 Wspólnoty Państw Portugalskojęzycznych.
Portugalski język literacki oparty jest na dialekcie północnym. Najstarsze zapisy w tym języku pochodzą z XII wieku.
Język portugalski występuje w dwóch usankcjonowanych standardach: brazylijskim i europejskim. Oprócz wspomnianych standardów istnieją liczne nieznormalizowane dialekty, różniące się głównie cechami wymowy.
Standard brazylijski funkcjonuje tylko w Brazylii, chociaż Brazylia ma trzy razy więcej mieszkańców niż wszystkie inne kraje portugalskojęzyczne razem wzięte. Standard europejski funkcjonuje w Portugalii i portugalskojęzycznych krajach afrykańskich (Angola, Mozambik itp.). Próby uznania portugalskiego używanego w krajach afrykańskich za trzeci oficjalny wariant języka portugalskiego nie zakończyły się dotychczas sukcesem. W wyniku tego wszelkie odrębności względem europejskiej portugalszczyzny, spotykane w mowie krajów afrykańskich, traktowane są jako typowe różnice dialektalne – nie został tu wypracowany odrębny standard. Odmienna sytuacja panuje w przypadku crioulos – wyraźnie odrębnych języków kreolskich, używanych na co dzień przez mieszkańców niektórych portugalskojęzycznych krajów afrykańskich (Republika Zielonego Przylądka, Gwinea Bissau).
Fonetyka i gramatyka standardu europejskiego opierają się na języku mówionym z Lizbony i pobliskich terenów (dlatego czasami mowa o normie lizbońskiej). Standard brazylijski ukształtował się zaś na fundamencie portugalszczyzny z regionu Rio de Janeiro (stąd norma ta jest nazywana wariantem carioca lub fluminense).
Kraj (państwo)
-
Angola
Nazwa Angola pochodzi od słowa ngola oznaczającego tytuł władców państwa Ndongo, które zostało podbite i zniszczone przez Portugalczyków. -
Gwinea Bissau
Kraj nizinny. Najwyższy punkt sięga 300 m n.p.m. Obszary przybrzeżne o charakterze bagiennym, wnętrze kraju zajmuje sawanna. U wybrzeży położona jest grupa wysp Bijagos. -
Mozambik
Przez kilka wieków kolonia portugalska, w 1975 uzyskał niepodległość. -
Republika Zielonego Przylądka
Nazwa państwa pochodzi od znajdującego się na wschód od wysp Przylądka Zielonego. -
Wyspy Świętego Tomasza i Książęca
Zobacz więcej: Ustrój polityczny Wysp Świętego Tomasza i Książęcej, Podział administracyjny Wysp Świętego Tomasza i Książęcej -
Makau
Makau było pierwszą i najdłużej istniejącą europejską kolonią na terenie Chin. Początki kolonii sięgają XVI wieku, kiedy w Makau osiedlili się pierwsi portugalscy kupcy. Obszar ten był zarządzany przez Portugalczyków aż do przekazania go Chinom 20 grudnia 1999 roku i nadania mu statusu specjalnego regionu administracyjnego. Wspólna deklaracja chińsko-portugalska oraz Ustawa zasadnicza Makau stanowią, że jednostka administracyjna może funkcjonować z dużą autonomią co najmniej do 2049, a więc do upłynięcia 50-letniego okresu od momentu przekazania. -
Gibraltar
Gibraltar jest przedmiotem sporu terytorialnego pomiędzy Wielką Brytanią i Hiszpanią. Spór ten zaostrzył się po decyzji Wielkiej Brytanii o wyjściu z UE. 31 grudnia 2020 roku, Hiszpania i Wielka Brytania osiągnęły porozumienie w sprawie umieszczenia Gibraltaru w bezgranicznej strefie Schengen. -
Jersey
De facto terytorium zależne Wielkiej Brytanii. Oficjalną władzę na wyspie sprawuje gubernator, działający w imieniu króla brytyjskiego (który w Jersey nosi tytuł Księcia Normandii ), przez niego powoływany i odwoływany. Praktyczną władzę sprawuje lokalny rząd wybierany w wyborach. -
Portugalia
Powierzchnia: Długość granic lądowych: Długość wybrzeża: Największe miasta: -
Bermudy
Nizinne wyspy, zbudowane z wapieni koralowych. Do atrakcji turystycznych należą rafy koralowe. Najwyższy punkt kraju – Town Hill (79 m n.p.m.). -
Timor Wschodni
Terytorium państwa obejmuje głównie wschodnią część wyspy Timor, a także położoną bardziej na zachód eksklawę Oecusse o powierzchni 814 km² oraz dwie niewielkie wyspy Atauro i Jaco. Całkowita lądowa powierzchnia kraju wynosi 15 007 km².