Tadzjieks

Tadzjieks
Het Tadzjieks,Tajiki of Tadzjieks-Perzisch (тоҷикӣ, تاجیکی, tojikī) is de officiële taal van Tadzjikistan en is de variëteit van het Perzisch, zoals dat in dat land en enkele aangrenzende landen wordt gesproken. De taal wordt in Tadzjikistan met het Cyrillisch alfabet geschreven.

Sinds 1989 is het Tadzjieks de officiële taal van Tadzjikistan. Omdat het land lange tijd deel uitmaakte van het Russische Rijk en de Sovjet-Unie heeft het zich de laatste honderd jaar apart kunnen ontwikkelen en zijn er veel Russische leenwoorden in opgenomen. Daarnaast wordt het Perzisch er meestal niet met de Tadzjiekse variant van het Arabisch alfabet (eigenlijk een abjad), maar sinds eind jaren 1930 met het Cyrillische alfabet geschreven (tussen 1928 en jaren 1930 met het Latijns alfabet). In 1989 werd de staatstaal omgezet naar het Tadzjieks met het woord 'Farsi' erachter en werd begonnen met de herintroductie van een Arabisch alfabet in het dagelijks leven en het onderwijs. Na het verbod op de Islamitische Wederopstandingspartij van Tadzjikistan in 1993 vertraagde dit proces echter. In 1999 werd het woord Farsi weggehaald uit de wet. Het Cyrillische alfabet wordt nog steeds door het grootste deel van de bevolking gebruikt.

In Oezbekistan spreekt volgens de statistieken ongeveer 5,5% van de bevolking het Perzisch als moedertaal. In werkelijkheid ligt het aantal veel hoger, omdat veel Tadzjieken vanwege de politieke situatie ertoe worden gedwongen zich etnisch als Oezbeek te laten registreren. De verschillende niet-Oezbeekse bevolkingsgroepen, waaronder ook Russen, Wolga-Tataren en Kazachen, worden op diverse niveaus in het openbare leven gediscrimineerd. Men schat dat ongeveer 30%-40% van de bevolking etnisch Tadzjieks is.

Land (geografie)
  • Oezbekistan
    Oezbekistan (uitspraak: [uzˈbekistɑn]), officieel de Republiek Oezbekistan (Oezbeeks: Oʻzbekiston Respublikasi), is een land in Centraal-Azië. Het grenst aan Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Afghanistan en Turkmenistan. Het heeft geen verbinding met een zee.

    De val van het Mongoolse Rijk in Centraal-Azië bracht in de 15e eeuw verschillende Oezbeekse dynastieën aan de macht, die er onder meer de onafhankelijke rijken Chiva, Buchara (Bochara) en Kokand stichtten. Geleidelijk aan annexeerde Rusland deze islamitische kanaten en emiraten rond Xiva, Buchara en Kokand in de laatste 30 jaar van de 19e eeuw en bracht ze uiteindelijk onder in het immense Midden-Aziatische generaal-gouvernement Turkestan van het Russische Rijk. De Oezbeken kwamen tot aan de Eerste Wereldoorlog meermalen in opstand. Tijdens de Russische Burgeroorlog (1918-1922) was Centraal-Azië een van de gebieden waar de oorlog het langst voortduurde, vooral door het verzet van de Basmatsji's, die een islamitische staat wilden. Al in 1918 werd eveneens de communistische Turkestaanse Autonome Socialistische Sovjetrepubliek opgezet.
  • Tadzjikistan
    Tadzjikistan (uitspraak: [taˈdʒikiˌstɑn]; Tadzjieks: Тоҷикистон, Tojikiston, Russisch: Таджикистан), officieel de Republiek Tadzjikistan (Tadzjieks: Ҷумҳурии Тоҷикистон, Djoemchoerii Todjikiston, Russisch: Республика Таджикистан, Respoeblika Tadjikistan), is een land in Centraal-Azië dat grenst aan Oezbekistan, Kirgizië, Volksrepubliek China en Afghanistan. Tot 1991 maakte het deel uit van de Sovjet-Unie.

    Tadzjikistan is een zeer bergachtig land, dat voor de helft op een hoogte van meer dan 3000 meter ligt. Het oosten van het land ligt in de Pamir, een hooggebergte waartoe ook de berg Ismail Samanipiek behoort, ooit de hoogste berg van de Sovjet-Unie. Andere bergen in dit gebied zijn de Onafhankelijkheidsberg en de Avicennaberg. Dit zeer dunbevolkte gebied, Badachsjan, geniet een autonome status en wordt bewoond door vele kleine volken.