Russisch

Azerbeidzjan (uitspraak: ; Azerbeidzjaans: Azərbaycan), officieel de Republiek Azerbeidzjan (Azərbaycan Respublikası), is het grootste en dichtstbevolkte land in de Kaukasus. Azerbeidzjan ligt op de grens van Oost-Europa en West-Azië. Het land grenst aan de Kaspische Zee in het oosten, Iran in het zuiden, Armenië in het westen, Georgië in het noordwesten en Rusland in het noorden. De Azerbeidzjaanse exclave Nachitsjevan grenst aan Iran in het zuid- en zuidwesten, Turkije in het westen en Armenië in het noordoosten. Ook tientallen eilanden in de Kaspische Zee behoren territoriaal gezien tot Azerbeidzjan.

De waterscheiding van de Kaukasus, die dwars door Azerbeidzjan loopt, wordt traditioneel beschouwd als de grens tussen Europa en Azië. Azerbeidzjan is mede-oprichter van de Turkse Raad.

Georgië (uitspraak: [ɣeˈjɔrɣijə]; Georgisch: საქართველო, Sakartvelo) is een land in de Zuidelijke Kaukasus met een oppervlakte van 69.700 km² en 3,7 miljoen inwoners, gelegen op het grensvlak van Oost-Europa en West-Azië. Het land grenst aan Rusland, Turkije, Armenië, Azerbeidzjan, en de Zwarte Zee. De hoofdstad is Tbilisi. De Georgische bevolking is in meerderheid christelijk en behoort hoofdzakelijk tot de Georgisch-Orthodoxe Kerk (83%). Het land was tussen 1921 en 1991 een van de vijftien republieken van de Sovjet-Unie, tot het zich op 9 april 1991 onafhankelijk verklaarde.

Georgië is lid van de Raad van Europa, de OVSE, Eurocontrol, de Organisatie voor Economische Samenwerking in het Zwarte Zeegebied, en de GUAM. Sinds 2008 is Georgië een officieel aspirant-lid van de NAVO. De relaties met de Europese Unie zijn via het Oostelijk Partnerschap versterkt en hebben geleid tot een Associatie- en vrijhandelsverdrag met de EU (2014), visumvrij reizen met de Schengen zone (2017) en samenwerkingsovereenkomsten met de EU agentschappen Europol (2015) en Eurojust (2019). Op 3 maart 2022 vroeg het land gelijktijdig met Oekraïne en Moldavië het lidmaatschap voor de Europese Unie aan.

Kaasachstan (Kazachs: Қазақстан, Qazaqstan; Russisch: Казахстан, Kazachstan), officieel de Republiek kazachstan, is een land dat grotendeels in Azië ligt. Een klein deel van het land, het grondgebied ten westen van de rivier de Oeral, wordt tot Europa gerekend. Kazachstan grenst aan Rusland, China, Kirgizië, Oezbekistan, Turkmenistan en de Kaspische Zee. Het is het grootste land in Centraal-Azië en is sinds 1991 een zelfstandige staat, nadat het als een van de vijftien socialistische sovjetrepublieken onderdeel was van de Sovjet-Unie. De hoofdstad is Astana, dat tussen 2019 en 2022 Nur-Sultan heette.

Kazachstan is medeoprichter van de Organisatie van Turkse Staten.

Kirgizië (uitspraak: [kɪrˈɣizijə]) of Kirgistan (Kirgizisch: Кыргызстан), officieel de Kirgizische Republiek (Kirgizisch: Кыргыз Республикасы, Kyrgyz Respublikasy), is een land in Centraal-Azië. Het land is een binnenstaat en wordt begrensd door Oezbekistan, Kazachstan, China en Tadzjikistan. De helft van het land, dat een totale oppervlakte heeft van, ligt boven 3000 meter hoogte in het Tiensjangebergte. De hoofdstad is Bisjkek in het noorden van het land.

Vanaf de 19e eeuw kwam Kirgizië stap voor stap onder het gezag te staan van het Russische Rijk en later de Sovjet-Unie. In 1936 werd Kirgizië een socialistische sovjetrepubliek. Bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie verklaarde Kirgizië zich in 1991 onafhankelijk en in 1993 werd een grondwet van kracht die het staatshoofd verregaande bevoegdheden geeft.

Mongolië (Mongools: Монгол Улс/, Russisch: Монго́лия) is een land in Centraal- en Oost-Azië. Het land grenst in het noorden aan de autonome republieken Altaj, Toeva en Boerjatië, allen lid van de Russische Federatie. Verder grenst het in het noorden nog aan de kraj Transbaikal (Zabajkalski kraj) en in het zuiden grenst het land aan het autonome gewest Binnen-Mongolië, dat tot China behoort. Mongolië is sinds 1990 een democratie.

Het land ligt op de Mongoolse hoogvlakte en heeft een landklimaat met toendra's en steppegebieden in het noorden, bergachtig gebied (Altaj) in het midden, en woestijn (Gobi) in het zuiden. Ongeveer 42% van de, merendeels boeddhistische, bevolking leeft in de hoofdstad Ulaanbaatar. De bevolking leeft overwegend nomadisch in traditionele vilten tenten, ger ook wel joert genoemd en voorziet in haar levensbehoeften door veeteelt. Schapen, paarden en kamelen worden in vrij lopende kuddes gehouden. In het noorden van het land is enige vorm van industrie in de vorm van houtverwerking en mijnbouw. Ruim 80% van de bevolking behoort tot de etnische groep van de Khalkha-Mongolen.

Oezbekistan (uitspraak: [uzˈbekistɑn]), officieel de Republiek Oezbekistan (Oezbeeks: Oʻzbekiston Respublikasi), is een land in Centraal-Azië. Het grenst aan Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Afghanistan en Turkmenistan. Het heeft geen verbinding met een zee.

De val van het Mongoolse Rijk in Centraal-Azië bracht in de 15e eeuw verschillende Oezbeekse dynastieën aan de macht, die er onder meer de onafhankelijke rijken Chiva, Buchara (Bochara) en Kokand stichtten. Geleidelijk aan annexeerde Rusland deze islamitische kanaten en emiraten rond Xiva, Buchara en Kokand in de laatste 30 jaar van de 19e eeuw en bracht ze uiteindelijk onder in het immense Midden-Aziatische generaal-gouvernement Turkestan van het Russische Rijk. De Oezbeken kwamen tot aan de Eerste Wereldoorlog meermalen in opstand. Tijdens de Russische Burgeroorlog (1918-1922) was Centraal-Azië een van de gebieden waar de oorlog het langst voortduurde, vooral door het verzet van de Basmatsji's, die een islamitische staat wilden. Al in 1918 werd eveneens de communistische Turkestaanse Autonome Socialistische Sovjetrepubliek opgezet.

Tadzjikistan (uitspraak: [taˈdʒikiˌstɑn]; Tadzjieks: Тоҷикистон, Tojikiston, Russisch: Таджикистан), officieel de Republiek Tadzjikistan (Tadzjieks: Ҷумҳурии Тоҷикистон, Djoemchoerii Todjikiston, Russisch: Республика Таджикистан, Respoeblika Tadjikistan), is een land in Centraal-Azië dat grenst aan Oezbekistan, Kirgizië, Volksrepubliek China en Afghanistan. Tot 1991 maakte het deel uit van de Sovjet-Unie.

Tadzjikistan is een zeer bergachtig land, dat voor de helft op een hoogte van meer dan 3000 meter ligt. Het oosten van het land ligt in de Pamir, een hooggebergte waartoe ook de berg Ismail Samanipiek behoort, ooit de hoogste berg van de Sovjet-Unie. Andere bergen in dit gebied zijn de Onafhankelijkheidsberg en de Avicennaberg. Dit zeer dunbevolkte gebied, Badachsjan, geniet een autonome status en wordt bewoond door vele kleine volken.

Turkmenistan (uitspr.: [tʏrkˈmeniˌstɑn]), ook als Toerkmenistan gespeld, officieel Republiek Turkmenistan (Turkmeens: Türkmenistan Respublikasy), is een land in Centraal-Azië dat grenst aan Kazachstan, Oezbekistan, Afghanistan, Iran en de Kaspische Zee. Het land heeft een oppervlakte van 488.100 km² en telde in 2020 ruim 5,5 miljoen inwoners. De hoofdstad is Asjchabad.

Van 1924 tot 1991 was Turkmenistan een onderdeel van de Sovjet-Unie als een van de socialistische sovjetrepublieken (Toerkmenskaja Sovjetskaja Sotsiallistitsjeskaja Respoeblika).

Estland (Estisch: Eesti), officieel de Republiek Estland (Eesti Vabariik), is een land in Noordoost-Europa, dat in het westen wordt begrensd door de Oostzee, in het noorden door de Finse Golf, in het oosten door Rusland en in het zuiden door Letland. Het is het noordelijkste en kleinste van de drie Baltische landen, en het onderscheidt zich van de andere Baltische landen Letland en Litouwen door onder andere de taal, die Finoegrisch is en niet Baltisch. Op 1 januari 2011 werd de Estische kroon vervangen door de euro. Estland is lid van de EU en lid van de NAVO.

Vanaf de 8e eeuw werden de Estlandse kusten bezocht door Vikingen, zowel voor plundertochten als handelsmissies. In 1202 werd Estland bezit van de Zwaardbroeders, een aan de Duitse Orde verwante geestelijke ridderschap, die de heidense bevolking met geweld kerstende (Noordelijke Kruistochten). Het zuidelijk deel bleef met het huidige Letland onder gezag van de Orde maar het noordelijk deel kwam in 1224 onder de Deense koning, Waldemar II van Denemarken, en ging in 1346 over aan de Orde (Waldemar IV van Denemarken verkoopt het hertogdom Estland). Inmiddels waren naast de hoofdstad Reval (nu Tallinn) een tiental burchten en daarbij kleine steden gesticht, van waaruit het land militair en economisch werd beheerst. De steden behoorden tot het Verbond van de Hanze en werden bevolkt door een burgerij die oorspronkelijk afkomstig was uit het noorden van het Rooms-Duitse Rijk. Na de Reformatie ontwikkelde de ridderschap zich tot een kaste van grootgrondbezitters die negen tiende van het landoppervlak bezat. De stedelijke burgerij bleef Duits van cultuur en luthers wat haar godsdienst betreft. De culturele invloed van Rusland was sinds de 19de eeuw ook groot.

Letland (Lets: Latvija), officieel de Republiek Letland (Lets: Latvijas Republika), is een land in Noordoost-Europa en een van de Baltische landen aan de Oostzee.

Het land wordt begrensd door Estland in het noorden, Litouwen en Wit-Rusland in het zuiden, Rusland in het oosten en het deelt een zeegrens met Zweden in het westen. Letland, met 1.862.687 inwoners (juli 2021) en een oppervlakte van 64.589 km², behoort tot de minst- en dunstbevolkte landen van de Europese Unie. De hoofdstad van Letland is Riga, de officiële taal is het Lets en de munteenheid de euro (per 1 januari 2014, voorheen was het de Letse lats). Het land kent een gematigd landklimaat.

De Litouwse Socialistische Sovjetrepubliek (Litouws: Tarybų Socialistinė Respublika, Wit-Russisch: Літоўская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка, Russisch: Литовская Советская Социалистическая Республика) (LSSR) was een kort bestaande radenrepubliek die op 16 december 1918 opgericht werd door een voorlopige regering geleid door Vincas Mickevičius-Kapsukas. De republiek bestond tot 27 februari 1919 toen zij samengevoegd werd met de Wit-Russische Sovjetrepubliek tot de Litouws-Wit-Russische Socialistische Sovjetrepubliek.

Hoewel pogingen werden gedaan om de republiek te representeren als een product van revolutionair socialisme, gesteund door lokale inwoners, was het een naar Moskou georiënteerde constructie om de Litouws-Russische Oorlog te legitimeren. De Litouwers steunden de Sovjets hierin niet maar vertrouwden op de eigen Republiek Litouwen die op 16 februari 1918 door de Litouwse Staatsraad uitgeroepen was.

De Republiek Moldavië (Roemeens: Republica Moldova) is een republiek in Oost-Europa, grotendeels gelegen tussen de rivieren Proet en Dnjestr (Nistru). Het land wordt in het westen begrensd door Roemenië en in het noorden, oosten en zuiden door Oekraïne. De hoofdstad is Chisinau (Roemeens: Chișinău; Russisch: Кишинёв, Kisjinjov). Moldavië behoorde tot 1991 tot de Sovjet-Unie.

Per hoofd van de bevolking heeft Moldavië het laagste inkomen van heel Europa en daarnaast heeft het de laagste 'Human Development Index' op het continent. Moldavië is ook het minst bezochte land in Europa door toeristen met slechts 174.000 jaarlijks geregistreerde bezoekers uit het buitenland (2019).

Oekraïne (Oekraïens: Україна) is een land in Oost-Europa met 44,32 miljoen inwoners met als hoofdstad Kiev (Kyiv). Het land grenst in het noordoosten en oosten aan Rusland, in het noordwesten aan Wit-Rusland, in het westen aan Polen, Slowakije en Hongarije en in het zuidwesten aan Roemenië en Moldavië. Verder grenst het in het zuiden aan de Zwarte Zee en in het zuidoosten aan de Zee van Azov. Oekraïne is qua landoppervlakte het grootste land dat volledig in Europa ligt en is na Rusland het grootste land van Europa. Etnische Russen vormen ongeveer een zesde van de Oekraïense bevolking, maar door de russificatie werd het Oekraïens lange tijd onderdrukt en is Russisch voor een kwart van de Oekraïners hun eerste taal.

Het grondgebied van het huidige Oekraïne wordt al tienduizenden jaren bewoond en behoorde in de loop van de tijd tot verschillende rijken. De Oekraïners maakten deel uit van de Oostelijke Slaven die zich er volgens archeologische bronnen al zeker sinds 1500 v.Chr. ophielden. Na de komst van de Scandinavische Varjagen (Vikingen), ontstond omstreeks de zevende eeuw de etnisch-culturele regio Land van de Roes. In de negende eeuw stichtten de Varjagen het Kievse Rijk, dat kan worden gezien als een voorloper van zowel de Oekraïense als de Russische natie. Tijdens de Mongoolse invasie in de dertiende eeuw werd het Kievse Rijk verwoest, waarna in het westelijke deel het Vorstendom Galicië-Wolynië ontstond. Het gebied werd daarna 600 jaar lang betwist, verdeeld en geregeerd door een verscheidenheid aan externe machten; waaronder het Pools-Litouwse Gemenebest, het Ottomaanse Rijk en het Tsaardom Rusland. In 1649 ontstond in centraal Oekraïne het Kozakken-Hetmanaat dat in 1764 werd geliquideerd en verdeeld tussen Keizerrijk Rusland en Polen en uiteindelijk geabsorbeerd door het Russische rijk. In de 19e eeuw kwam er ruimte voor de Oekraïense nationale identiteit. Tijdens de Russische Revolutie in 1917 was voor het eerst sprake van een zelfstandig, internationaal erkend land: de Oekraïense Volksrepubliek. De Sovjet-Unie slokte het op tot haar einde in 1991. Na de val van het communisme werd Oekraïne een onafhankelijke democratie.

Rusland (Russisch: Росси́я, Rossija), officieel ook de Russische Federatie (Russisch: Росси́йская Федера́ция, Rossijskaja Federatsija), is een land dat geografisch gedeeltelijk gelegen is in Europa (Europees Rusland) en gedeeltelijk in Azië. Vanuit politiek perspectief is het echter Europees, omdat de belangrijkste delen (waaronder de hoofdstad Moskou) in het Europese deel liggen en ruim 70% van de bevolking in het Europees gedeelte woont. Moskou is de grootste stad, de hoofdstad en het economisch hart van Rusland, waar de regering, de Staatsdoema, zetelt.

Met zijn oppervlakte van is Rusland het grootste land ter wereld, bijna tweemaal zo groot als het daaropvolgende land in grootte, Canada. Qua inwonertal is Rusland het negende land ter wereld. Rusland deelt zijn grenzen met de volgende veertien landen (tegen de klok in van noordwest naar zuidoost): Noorwegen, Finland, Estland, Letland, Litouwen, Polen, Wit-Rusland, Oekraïne, Georgië, Azerbeidzjan, Kazachstan, China, Mongolië en Noord-Korea. Verder is het door een smalle zeestraat gescheiden van de Verenigde Staten (Alaska) en Japan. De oblast Kaliningrad is een exclave, ingeklemd tussen Polen en Litouwen.

Spitsbergen en Jan Mayen is een statistische benoeming in ISO 3166-1 van de twee delen van het koninkrijk Noorwegen en is gelegen in de Noordelijke IJszee onder twee afzonderlijke rechtsgebieden: Spitsbergen en Jan Mayen. Hoewel de twee worden gecombineerd voor de toepassing van de ISO-categorie, zijn ze administratief niet verbonden.

Terwijl de arctische archipel van Spitsbergen onder de volledige soevereiniteit van Noorwegen staat, heeft het een speciale status erkend door het Spitsbergenverdrag, met als gevolg bepaalde verplichtingen en een aantal verschillen in bestuur en de internationale overeenkomsten door de Noorse regering. Zo valt bijvoorbeeld Spitsbergen niet onder de Verdragen van Schengen, terwijl dit wel geldt voor de rest van Noorwegen (waaronder Jan Mayen). Immigranten mogen ook werken en wonen in Spitsbergen zonder visum. Spitsbergen wordt bestuurd door een gouverneur die rapporteert aan de Noorse minister van Justitie.

Wit-Rusland of Belarus (uitspraak: [bɛlaˈrus]; Russisch en Wit-Russisch: Беларусь, getranslitereerd als Belaroes; Łacinka: Biełaruś), officieel de Republiek Belarus, is een binnenstaat in Oost-Europa. Het land grenst aan Rusland in het noordoosten, aan Oekraïne in het zuiden, aan Polen in het westen en aan Litouwen en Letland in het noordwesten. De hoofdstad is Minsk.

Wit-Rusland was samen met Rusland, Oekraïne en Transkaukasië een van de oorspronkelijke Sovjetrepublieken. Het land verklaarde zich op 25 augustus 1991 onafhankelijk, na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie.