Portugees

Portugees
Portugees (língua portuguesa, of kortweg português) is een Romaanse wereldtaal die wordt gesproken in Portugal, Brazilië, Angola, Guinee-Bissau, Sao Tomé en Principe, Oost-Timor, Kaapverdië, Mozambique, en andere gebieden, zoals Goa in India en Malakka (Cristao) in Maleisië. Het wordt ook gesproken door een minderheid in Macau, waar het een officiële taal is. In Galicië, een gebied in Spanje ten noorden van Portugal, wordt Galego (Galicisch) gesproken; officieel een andere taal, maar het lijkt erg op het Portugees. De Portugeessprekende landen werken op taalgebied samen in de Gemeenschap van Portugeessprekende landen.

Volgens een UNESCO-rapport uit 2000 werd het Portugees toen door 176 miljoen mensen gesproken. Inmiddels zijn dit er enkele tientallen miljoenen meer als gevolg van de bevolkingsgroei. Zo is het aantal Brazilianen toegenomen tot 181 miljoen (2004). Het is een officiële taal van de Europese Unie, Mercosul en de landen in de, hierboven genoemde, Gemeenschap van Portugeessprekende landen.

Land (geografie)
  • Angola
    Angola (uitspraak: [ɑŋˈɣola]), officieel de Republiek Angola (Portugees: República de Angola), is een land in Zuidwest-Afrika. Het wordt in het zuiden begrensd door Namibië, in het noorden door Congo-Kinshasa, Zambia in het oosten en in het westen grenst het aan de Atlantische Oceaan. De hoofdstad is Luanda waar circa een derde van de bevolking woont. De Angolese exclave Cabinda ligt in het noorden tussen Congo-Kinshasa en Congo-Brazzaville aan de Atlantische Oceaan. Op 16 mei 2014 werd een volkstelling gehouden. Angola telde op dat moment 25,8 miljoen inwoners.

    De Portugezen waren aanwezig in enkele (meestal aan de kust gelegen) plaatsen van het territorium wat nu Angola is, van de 16e tot de 19e eeuw, op verschillende manier contact hebbende met de bevolking. In de 19e eeuw begonnen ze zich langzaamaan in het binnenland te vestigen. Angola was, als een Portugese kolonie dat het huidige gebied omvatte, niet gesticht voor het einde van de 19e eeuw, en ´efficiënte bezetting´, zoals geëist door de Conferentie van Berlijn (1884), werd slechts behaald in de jaren 1920. Onafhankelijkheid werd bereikt in 1975, na een lange onafhankelijkheidsstrijd. Daarna moest Angola een lange burgeroorlog van 1975 tot 2002 meemaken. Het land heeft grote hoeveelheden aan reserves van mineralen en aardolie, en voornamelijk hiermee behaalde de economie een groei in de dubbele cijfers gedurende het eerste decennium van de 21e eeuw. Ondanks dit blijven levensstandaarden laag; de levensverwachting en kindersterftecijfers van Angola behoren tot de slechtste in de wereld. Het programma van ´Nationale Reconstructie´ van de regering moet hier nog verbetering in aanbrengen.
  • Guinee-Bissau
    Guinee-Bissau, officieel de Republiek Guinee-Bissau (Portugees: Republica da Guiné-Bissau), is een land in West-Afrika dat grenst aan Guinee (386 km), Senegal (338 km) en de Atlantische Oceaan (350 km). Om verwarring met buurland Guinee te voorkomen, werd in 1974 de naam van de hoofdstad Bissau aan de landsnaam toegevoegd.

    Het kleine West-Afrikaanse land, dat eerder deel uitmaakte van het Ghanese rijk en daarna van het Koninkrijk Mali, kreeg in de 15e eeuw voor het eerst te maken met Portugezen. De eerste versterkte handelsposten langs de kust, zoals Cacheu, werden door hen bestuurd vanuit de noordwestelijker gelegen Kaapverdische Eilanden; toen een strategisch Portugees koloniaal steunpunt. De inheemse bevolking verbouwde traditioneel rijst en won zout. Guinee-Bissau en omgeving werden belangrijk voor de handel in slaven en goud. Niet enkel voor de Portugezen overigens; er daagde ook Franse, Engelse, Nederlandse en zelfs Zweedse, Deense en Duitse concurrentie op.
  • Kaapverdië
    Kaapverdië (Portugees: Cabo Verde; IPA: [ˈkabu ˈveɾdɨ]) of de Kaapverdische Eilanden, officieel de Republiek Kaapverdië, is een land bestaande uit een eilandengroep van vulkanische oorsprong voor de westkust van Afrika in de Atlantische Oceaan.

    De archipel heette Ilhas de Cabo Verde (Eilanden van de Groene Kaap) en is zo genoemd vanwege de ligging van de eilanden ten opzichte van de Kaap Verde (Groene Kaap), het westelijkste punt van het Afrikaanse vasteland in Senegal. De Nederlandse naam is daarvan een gedeeltelijke vertaling.
  • Mozambique
    Mozambique (uitspraak: [mozɑmˈbik]; Portugees: Moçambique), officieel de Republiek Mozambique (Portugees: Republica de Moçambique), is een land in het zuidoosten van Afrika. Het grenst aan Tanzania, Malawi, Zambia, Zimbabwe, Zuid-Afrika, Swaziland en de Straat Mozambique (Indische Oceaan), met aan de andere kant het eiland Madagaskar.

    De kust van Mozambique is 2655 km lang. Dwars door het land stroomt de rivier de Zambezi vanuit het buurland Zambia naar de oceaan. Mozambique is bijna 20 keer zo groot als Nederland en 26 keer zo groot als België.
  • Sao Tomé en Principe
    Sao Tomé en Principe (Portugees: São Tomé e Príncipe; IPA: [sɐ̃w̃ tuˈmɛ i ˈpɾĩsɨpɨ]), letterlijk in het Nederlands: Sint Thomas en Prins, officieel de Democratische Republiek Sao Tomé en Principe, is een land voor de westkust van Afrika, in de Golf van Guinee.

    Sao Tomé en Principe bestaat uit meerdere eilanden, waarvan Sao Tomé verreweg het grootst is. Daarna komt het veel kleinere Principe en nog enkele niet of nauwelijks bewoonde eilanden. Van de 187.356 inwoners (2012) woont ruim een derde in de gelijknamige hoofdstad Sao Tomé. De eilanden zijn bergachtig en vulkanisch met een weelderige tropische plantengroei. De belangrijkste economische hulpbron is de landbouw, die de inwoners kokosnoten, koffie, cacao en palmolie verschaft. De bevolking bestaat voor het grootste deel uit mulatten, personen met zowel Afrikaanse als Portugese voorouders.
  • Macau
    Macau (Portugees: Macau) is een speciale bestuurlijke regio van de Volksrepubliek China (net als Hongkong). De officiële naam van het gebied is dan ook Speciale bestuurlijke regio Macau van de Volksrepubliek China. Macau leeft met name van het toerisme en van de vele casino's die er staan. Het is een voormalige Portugese kolonie en was destijds een belangrijk handelsknooppunt. Macau ligt 70 kilometer ten zuidwesten van Hongkong en 145 kilometer van Guangzhou.

    Ten tijde van de Han-dynastie begonnen vissers zich op de eilanden te vestigen. De ruimte tussen de eilanden werd gebruikt als schuilplaats tijdens storm door schepen van de zijderoute. De kolonie Macau werd gesticht door de Portugezen in 1557 en was daarmee de oudste Europese kolonie in China. Het verhaal gaat dat de Portugezen de A-Matempel binnenkwamen en vroegen waar ze waren. Het antwoord was Ma Kok Miu (zo werd de tempel genoemd) en dit zou later verbasteren tot Macau. Destijds besloeg het alleen het schiereiland. De eilanden Taipa en Coloane zouden pas in de 19e eeuw Portugees worden.
  • Gibraltar
    Gibraltar is een Brits overzees gebied gelegen aan het zuidelijke eind van het Iberisch Schiereiland bij de ingang van de Middellandse Zee. De stad heeft een oppervlakte van 6,8 km² en een noordelijke grens met Andalusië, Spanje. De Rots van Gibraltar is de belangrijkste bezienswaardigheid van het gebied. De economie is vooral gebaseerd op toerisme, financiële diensten en de scheepvaart. De naam komt uit het Arabisch: جبل طارق - jabal Tariq: de berg van Tariq, naar de Moorse legerleider Tariq ibn Zijad.

    Gibraltar werd in 1704 tijdens de Spaanse Successieoorlog door een Engels-Nederlandse troepenmacht op Spanje veroverd. Het gebied werd vervolgens in 1713 onder de Vrede van Utrecht "voor altijd" overgedragen aan het Koninkrijk Groot-Brittannië. Het was een belangrijke basis voor de Royal Navy. De soevereiniteit van Gibraltar is een belangrijk twistpunt van de Brits-Spaanse relatie omdat Spanje aanspraak maakt op Gibraltar. Gibraltarezen verwierpen voorstellen voor Spaanse soevereiniteit bij referenda in 1967 en opnieuw in 2002. Volgens de Gibraltarese grondwet van 2006 regelt Gibraltar zijn eigen zaken, hoewel sommige bevoegdheden, zoals defensie en buitenlandse zaken, de verantwoordelijkheid blijven van de regering van het Verenigd Koninkrijk.
  • Jersey
    Jersey is een eiland op 22 kilometer voor de Franse kust van Normandië in de Golf van Saint-Malo. Het is het grootste van de Kanaaleilanden. Er wonen mensen, waarvan 30% in de hoofdstad Saint Helier. Het is net zoals Guernsey en het in de Ierse Zee gelegen Man geen onderdeel van het Verenigd Koninkrijk, maar een Brits Kroonbezit. Jersey vormt samen met de onbewoonde eilandgroepen Minquiers, Ecréhous, Les Pierres de Lecq en andere rotsen en riffen het autonome baljuwschap (Engels: bailiwick) Jersey. Het Verenigd Koninkrijk is verantwoordelijk voor de verdediging van Jersey. Jersey maakt deel uit van de Common Travel Area: een gebied waarin inwoners van de Republiek Ierland, het Verenigd Koninkrijk, Jersey, Guernsey en het Isle of Man vrij kunnen reizen zonder paspoort met een minimaal aantal identificatiepapieren.

    Jersey is een eiland op 22 kilometer voor de Franse kust van Normandië in de Golf van Saint-Malo en ongeveer 161 km ten zuiden van het Verenigd Koninkrijk. Het is het grootste en meest zuidelijk gelegen eiland van de Kanaaleilanden.
  • Portugal
    Portugal, officieel de Portugese Republiek (Portugees: República Portuguesa), is een land in het uiterste zuidwesten van Europa. Het vormt het westelijk deel van het Iberisch Schiereiland. In het oosten en noorden grenst het aan Spanje, het enige buurland, en in het zuiden en westen aan de Atlantische Oceaan. Tot Portugal behoren tevens de Azoren en Madeira, twee eilandengroepen in deze oceaan. Het land heeft een onmiskenbaar maritiem karakter. Op een grondgebied van - drie keer de oppervlakte van België en ruim twee keer de oppervlakte van Nederland - wonen 10,8 miljoen inwoners. De hoofdstad en tevens grootste stad van het land is Lissabon.

    De geschiedenis van de staat Portugal gaat terug tot de middeleeuwen: 1139, tijdens de Reconquista, wordt gezien als het jaar waarin het land onafhankelijk werd van de Moren. In de vroegmoderne tijd groeide het land uit tot het Portugese Rijk, een wereldmacht die overzeese gebieden in Afrika, Azië en Zuid-Amerika omvatte. In de daaropvolgende eeuwen nam het rijk weer in grootte af; in 1999 kwam met de overdracht van Macau aan China een eind aan de koloniale bezittingen. In de 20e eeuw was Portugal gedurende enkele decennia een dictatuur. Daaraan kwam met de Anjerrevolutie in 1974 een einde.
  • Bermuda
    Bermuda is een overzees gebiedsdeel onder soevereiniteit van het Verenigd Koninkrijk, gelegen in de Atlantische Oceaan, zo'n duizend kilometer van de oostkust van de Verenigde Staten. Het is de oudste nog bestaande kolonie van het Verenigd Koninkrijk. De hoofdstad is Hamilton. Bermuda is onder andere bekend door de Bermudadriehoek, de Bermudashorts en als belastingparadijs. De eilanden worden in oude juridische documenten ook wel de Bermuda's of Somers Isles genoemd.

    In 1505 kwam de Spaanse ontdekkingsreiziger Juan de Bermúdez langs de eilanden. Hij was waarschijnlijk de eerste Europeaan die ze zag en naar hem zijn ze ook vernoemd. Rond 1543 zou een Portugees schip schipbreuk lijden op Bermuda. Waarschijnlijk zijn er ooit varkens losgelaten op de eilanden om als voedsel voor latere expedities te dienen.
  • Oost-Timor
    De Democratische Republiek Oost-Timor of Timor-Leste (Tetun: Timór Lorosa'e; Portugees: Timor-Leste) is een land in Zuidoost-Azië of, afhankelijk van de definitie, in Oceanië. Het land bestaat uit de oostelijke helft van het eiland Timor, de eilanden Atauro en Jaco, en Oecusse, een politieke exclave van Oost-Timor, aan de westelijke zijde van het eiland, omsloten door West-Timor. West-Timor behoort tot Indonesië.

    Vóór de erkenning van onafhankelijkheid op 20 mei 2002 was Oost-Timor 24 jaar lang met harde hand bezet door Indonesië. Toen Oost-Timor in 2002 lid werd van de Verenigde Naties, koos het voor zijn Portugese naam Timor-Leste.