Język francuski

Język francuski
Język francuski (fr. lub ) – język pochodzenia indoeuropejskiego z grupy języków romańskich. Jako językiem ojczystym posługuje się nim ok. 80 mln ludzi: ok. 67 mln Francuzów, ok. 4,5 mln Belgów (czyli 42%), ok. 1,5 mln Szwajcarów (czyli 20%), a także ok. 8 mln mieszkańców kanadyjskich prowincji Québec, Ontario i Nowy Brunszwik. Około 201 milionów osób na całym świecie używa francuskiego jako języka głównego (oszacowanie z 2009 r. według Organisation mondiale de la Francophonie), a 72 miliony jako drugiego języka codziennego (w tym krajach Maghrebu). Wiele z tych osób mieszka w krajach, w których francuski jest jednym z języków urzędowych bądź powszechnie używanych (54 kraje). Paradoksalnie, w Algierii, Maroku i Tunezji, gdzie nie ma statusu języka urzędowego, jest bardziej rozpowszechniony niż w wielu krajach Czarnej Afryki, w których jest jedynym językiem urzędowym.

Język francuski jest używany także w Stanach Zjednoczonych przez potomków osadników z Francji (ok. 2 mln), głównie w stanach Luizjana (Cajunowie) i Maine. We Włoszech francuskim posługuje się ok. 100 tys. osób. Ponadto jest to język powszechnie znany w dawnych koloniach francuskich w Azji (Wietnam, Laos, Kambodża) oraz w byłych terytoriach zależnych na Bliskim Wschodzie (Liban i Syria).

Obecnie francuski jest oficjalnym językiem Europejskiej Agencji Kosmicznej, Europejskiej Unii Nadawczej, FIA, FIFA, FINA, Interpolu, Międzynarodowego Biura Miar i Wag, Międzynarodowej Organizacji Hydrograficznej, Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Politycznych, Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, NATO, Organizacji Narodów Zjednoczonych, OECD, Światowej Agencji Antydopingowej, Światowej Organizacji Handlu, UCI, Unii Afrykańskiej oraz Unii Europejskiej. Francuski do końca XX wieku był drugim po języku angielskim najczęściej studiowanym i nauczanym językiem obcym, zaś z początkiem nadejścia XXI wieku został wyparty przez język hiszpański i stał się trzecim językiem na świecie pod względem popularności nauczania, jak też trzecim językiem w komunikacji międzynarodowej.

Francuski wywodzi się z łaciny. Na język ten wpłynęły także, zwłaszcza w warstwie leksykalnej i w mniejszym stopniu gramatycznej, celtycki język galijski i germański język frankijski.

Francuski od XVIII wieku był językiem międzynarodowym, przede wszystkim dyplomacji i kultury. Międzynarodową karierę języka francuskiego potwierdziła już w r. 1789 Akademia Berlińska, przyznając nagrodę dziełu Antoine’a de Rivarola De l'Universalité de la langue française (O uniwersalizmie języka francuskiego). Po francusku pisali m.in. niemiecki filozof Gottfried Wilhelm Leibniz i polski, Jan Nepomucen Potocki (Rękopis znaleziony w Saragossie). W powieściach Lwa Tołstoja, Tomasza Manna, bardzo wiele dialogów napisanych jest po francusku, również Fryderyk Nietzsche w swoich pismach posługiwał się terminami francuskimi. Francuski był bardzo popularny w Polsce, szczególnie wśród arystokracji. W całej Europie wykształceni ludzie posługiwali się na co dzień francuskim, na przykład arystokracja rosyjska. Przykładowo w języku polskim do niedawna bardzo popularne było jeszcze francuskie „par excellence” (w całym tego słowa znaczeniu). Dzięki temu dziedzictwu oraz nieustającej promocji języka przez rząd francuski nadal posiada on ogromne znaczenie, mimo wyparcia go w wielu sytuacjach przez język angielski.

W średniowieczu francuski był językiem dworu angielskiego. Dzisiejsze motto brytyjskie (Dieu et mon droit) nadal jest zdaniem francuskim, podobnie jak dewiza Holandii (Je maintiendrai).

Dużą rolę w promowaniu języka francuskiego jako uniwersalnego języka całej Francji miała rewolucja francuska. Okólnik Komitetu Ocalenia Publicznego z 16 czerwca 1794 roku wskazywał, że „w jednej i niepodzielnej Republice język musi być jeden. Zróżnicowanie dialektów to federalizm”.

Kraj (państwo)
  • Benin
    Benin (do 1975 pod nazwą Dahomej), oficjalnie Republika Beninu – państwo w Afryce nad Zatoką Gwinejską. Graniczy z Burkina Faso, Nigrem, Nigerią i Togo, członek Unii Afrykańskiej i ECOWAS.

    Począwszy od XIII wieku na tereny te zaczęły napływać ludy Adża. Powstało wtedy kilka małych państw, z których pierwsze pojawiły się na wybrzeżu. Były to Allada i Ouidah. W XV wieku obszar ten odkryli Portugalczycy. Od XVII wieku na wybrzeżu faktorie i forty budowała Francja, Anglia i Niemcy. Państwa Adża utrzymywały z przybyszami kontakty handlowe, sprzedawały głównie niewolników. W drugiej połowie XVII wieku najważniejszą siłą polityczną w tym rejonie stał się Dahomej. W ciągu XVIII wieku Dahomej podporządkował sobie małe państwa ludu Adża i zmonopolizował handel z Europejczykami. Od połowy XIX wieku wskutek zakazu handlu niewolnikami zmianom uległa gospodarka Dahomeju. Niewolnicy zatrudnieni zostali na plantacjach władcy.
  • Burkina Faso
    Burkina Faso – państwo w Afryce Zachodniej bez dostępu do morza. Dawniej Górna Wolta (Republique du Haute-Volta), w 1984 prezydent Thomas Sankara nadał mu nową nazwę, która oznacza „kraj prawych ludzi” w językach mossi i diula, będących głównymi rdzennymi językami kraju.

    Stolicą kraju jest Wagadugu (Ouagadougou), nazywane przez Burkińczyków Ouaga. Członek Unii Afrykańskiej i ECOWAS.
  • Burundi
    Burundi, oficjalnie Republika Burundi (rundi Republika y’Uburundi; fr. République du Burundi) – małe państwo śródlądowe położone w Afryce Wschodniej. Graniczy z Rwandą od północy, Tanzanią od wschodu i południa, oraz z Demokratyczną Republiką Konga od zachodu.

    Burundi nie ma dostępu do morza, lecz większość południowo-zachodniej granicy stanowi jezioro Tanganika, jedno z Wielkich Jezior Afrykańskich.
  • Czad
    Czad (fr. Tchad, arab. تشاد), oficjalnie Republika Czadu (fr. République du Tchad, arab. جمهوريّة تشاد, trb. Jumhuriyat Tashad) – państwo śródlądowe w środkowej Afryce. Graniczy od północy z Libią, od wschodu z Sudanem, od południa z Republiką Środkowoafrykańską, od południowego zachodu z Kamerunem i Nigerią, a od zachodu z Nigrem.

    Na terytorium Czadu wyróżnić można trzy główne regiony geograficzne: na północy rozciąga się obszar pustynny, przechodzący w środkowej części kraju w suchą strefę Sahelu, południe kraju zajmuje natomiast żyzny obszar sawannowy. Jezioro Czad, od którego państwo wzięło swą nazwę, jest największym zbiornikiem wodnym w kraju. Najwyższym punktem jest szczyt Emi Kussi w paśmie gór Tibesti, a Ndżamena (dawniej Fort-Lamy) jest stolicą i największym ośrodkiem miejskim kraju. W Czadzie mieszka ponad 200 rozmaitych wspólnot etnicznych i językowych. Językami urzędowymi są język arabski i język francuski. Większość mieszkańców wyznaje islam i chrześcijaństwo, na południu praktykowane są również religie animistyczne.
  • Demokratyczna Republika Konga
    Demokratyczna Republika Konga – drugie pod względem powierzchni, trzecie pod względem liczby ludności państwo Afryki, położone w jej środkowej części, w dorzeczu rzeki Kongo, u której ujścia posiada 37 km dostępu do Oceanu Atlantyckiego. Nazwa, oznaczająca myśliwy, pochodzi od ludu Bakongo. W okresie kolonialnym DR Konga występowała jako Wolne Państwo Kongo (do 1908) i Kongo Belgijskie (do 1960), a po uzyskaniu niepodległości w latach 1971–1997 jako Zair. Dla odróżnienia od sąsiadującej Republiki Konga (Kongo, Kongo-Brazzaville), DR Konga występowała również jako Kongo-Léopoldville, a obecnie po zmianie nazwy stolicy, jako Kongo-Kinszasa.

    Największe miasta kraju: Kinszasa, Lubumbashi, Mbuji-Mayi, Kisangani, Kananga. Kraj zamieszkuje 250 grup etnicznych. Największe to Kongo, Luba i Mongo.
  • Dżibuti
    Dżibuti (fr. Djibouti, arab. جيبوتي), Republika Dżibuti (fr. République de Djibouti, arab. جمهورية جيبوتي) – państwo we wschodniej Afryce, nad Zatoką Adeńską i cieśniną Bab al-Mandab. Graniczy z Somalią (a dokładniej z Somalilandem), Etiopią i Erytreą.

    Dawne nazwy Dżibuti: Somali Francuskie, Francuskie Terytorium Afarów i Isów.
  • Gabon
    Gabon, Republika Gabońska – państwo położone w środkowej Afryce nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy z Gwineą Równikową, Kamerunem (na północy) i Kongiem (na wschodzie). Stolicą i największym miastem Gabonu jest Libreville.

    Od czasu uzyskania niepodległości od Francji, 17 sierpnia 1960, Gabon był rządzony tylko przez trzech prezydentów. Na początku lat 90. XX wieku Gabon wprowadził wielopartyjny system i nową demokratyczną konstytucję, która uwzględniła bardziej transparentny proces wyborczy i zreformowała wiele rządowych instytucji. Niewielka populacja (niespełna dwa miliony), obfite bogactwa naturalne i zagraniczne inwestycje uczyniły z Gabonu jeden z najbogatszych krajów regionu o jednym z najwyższych HDI w Czarnej Afryce. Jest członkiem organizacji międzynarodowych jak MFW, NAM, ONZ, UNESCO i WHO.
  • Gwinea
    Gwinea (fr. Guinée), Republika Gwinei (fr. République de Guinée) – państwo położone w zachodniej Afryce nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy z Gwineą Bissau na północnym zachodzie, Senegalem na północy, Mali na północnym wschodzie, Wybrzeżem Kości Słoniowej na wschodzie oraz Liberią i Sierra Leone na południu. Jest członkiem Unii Afrykańskiej i ECOWAS.

    Na przełomie I i II tysiąclecia północno-wschodnia część kraju wchodziła w skład dawnego państwa Ghana. Od XIII wieku obszar Gwinei znalazł się w centrum Imperium Mali. Przez kraj przebiegały szlaki handlowe, łączące regiony złotonośne z Afryką Północną. W XVI wieku, po rozpadzie Imperium Mali, koczowniczy lud Fulanów zajął wyżyny Futa Dżalon. Fulani na początku XVIII wieku ulegli islamizacji i rozpoczęli dżihad przeciwko sąsiednim ludom Dżalonke, Susu i Fulanami pozostającymi wyznawcami religii tradycyjnych. Po zwycięstwie wojen utworzyli w Gwinei islamskie państwo teokratyczne.
  • Gwinea Równikowa
    Gwinea Równikowa (hiszp. Guinea Ecuatorial; fr. Guinée Équatoriale; port. Guiné Equatorial); oficjalna nazwa państwa to Republika Gwinei Równikowej (hiszp. República de Guinea Ecuatorial; fr. République de Guinée Équatoriale; port. República da Guiné Equatorial) – państwo położone w centralnej Afryce. Jest to jedno z najmniejszych państw tego kontynentu oraz jedyne, gdzie językiem urzędowym jest hiszpański. W czasach kolonialnych występowało pod nazwą Gwinea Hiszpańska. Graniczy od północy z Kamerunem oraz od południa i wschodu z Gabonem. Wybrzeża państwa oblewają wody Zatoki Gwinejskiej będącej częścią Oceanu Atlantyckiego. Wody terytorialne od zachodu dzieli z Wyspami Świętego Tomasza i Książęcą oddalonymi od niej o ok. 230 km. Terytorium Gwinei Równikowej składa się z dwóch części: kontynentalnej i wyspiarskiej. Kontynentalna część państwa, zwana Rio Muni lub Mbini, leży na półkuli północnej, a należąca doń wyspa Annobón na południowej. Od tysięcy lat teren obecnego państwa zamieszkiwali tubylcy. Kontynentalną część państwa zamieszkiwali Fangowie, zaś na wyspie Bioko osiadł lud Bubi. Pod koniec XV w. nastąpiła ekspansja kolonialna. Terytorium Gwinei Równikowej odkryli Portugalczycy i oni początkowo nim władali. Po wejściu w życie postanowień traktatu z El Pardo stał się on kolonią hiszpańską. Pod koniec XIX w. rosła liczba buntów lokalnej ludności, ale i też Hiszpanie silniej zaciskali swoje więzy kolonialne z Gwineą Hiszpańską. Zakładali plantacje kakaowca i kawy. Gwinea Równikowa odzyskała niepodległość w 1968 r. Lata wolności wypełnione zostały licznymi, często krwawymi dyktaturami. Gwinea Równikowa to państwo rozwijające się. Dochody czerpie głównie z rolnictwa, wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego oraz przemysłu drzewnego. To także kraj wielokulturowy, o czym mogą świadczyć trzy języki urzędowe oraz wiele plemiennych. Jednak należy on do niechlubnej grupy państw łamiących prawa człowieka, a główną osobą za to odpowiedzialną można uznać rządzącego od przeszło czterech dekad prezydenta Teodoro Obiang Nguema Mbasogo.

    Obecną nazwę, Gwinea Równikowa, nadano po odzyskaniu niepodległości w 1963 r. Przyjęto ją ze względu na położenie kraju nad Zatoką Gwinejską (przebiega przez nią równik) oraz niewielkie oddalenie od równika.
  • Kamerun
    Kamerun, Republika Kamerunu (fr. Cameroun, République du Cameroun, ang. Cameroon, Republic of Cameroon) – państwo w środkowej Afryce, nad Zatoką Gwinejską. Graniczy z Nigerią, Czadem, Republiką Środkowoafrykańską, Kongiem, Gabonem i Gwineą Równikową. Kamerun jest członkiem ONZ, Unii Afrykańskiej i innych organizacji międzynarodowych.

    Pod koniec XVIII wieku koczowniczy muzułmański lud Fulbe, pochodzący z Sahelu, podbił tereny Kamerunu, wypierając lub wchłaniając miejscową ludność.
  • Komory
    Komory, oficjalnie Związek Komorów – wyspiarskie państwo w północnej części Kanału Mozambickiego, zlokalizowane na archipelagu Komorów, pomiędzy północną częścią Madagaskaru a północno-wschodnią częścią Mozambiku. Najbliższymi państwami są Mozambik, Tanzania, Madagaskar oraz Seszele.

    Jest to położony najdalej na południe członek Ligi Arabskiej. Komory są czwartym najmniejszym niepodległym państwem Afryki, a pod względem populacji zajmuje piąte miejsce od końca wśród państw niepodległych. Nazwa państwa pochodzi od arabskiego słowa ‘księżyc’.
  • Kongo
    Kongo (Republika Konga; fr. Congo, République du Congo) – państwo w środkowej Afryce nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy z Gabonem, Kamerunem, Republiką Środkowoafrykańską, Angolą (Kabinda) i Demokratyczną Republiką Konga.

    W czasach kolonialnych występowało pod nazwą Kongo Francuskie i Kongo Środkowe, a tuż po odzyskaniu niepodległości jako Kongo-Brazzaville (stosowane nadal dla odróżnienia od Demokratycznej Republiki Konga) i Ludowa Republika Konga.
  • Madagaskar
    Madagaskar, oficjalnie Republika Madagaskaru – państwo wyspiarskie położone na Madagaskarze w zachodniej części Oceanu Indyjskiego, u południowo-wschodnich wybrzeży Afryki. Madagaskar jest czwartą co do wielkości wyspą na świecie i pierwszą w Afryce. Po rozpadzie superkontynentu Gondwana około 88 mln lat temu Madagaskar oddzielił się od subkontynentu indyjskiego, co pozwoliło rodzimej faunie i florze ewoluować we względnej izolacji. W związku z tym Madagaskar ma bardzo bogaty ekosystem; ponad 90% malgaskiej dzikiej przyrody nie występuje w żadnym innym miejscu na Ziemi. Lokalna przyroda jest jednak zagrożona przez dynamicznie wzrastającą populację ludzi, rozwijającą się infrastrukturę i przemysł oraz przez zmiany klimatu.

    Według ONZ Madagaskar należy do grup krajów słabo rozwiniętych. Oficjalnymi językami są malgaski i francuski. Większość ludzi wyznaje chrześcijaństwo, wierzenia tradycyjne albo połączenie obu religii. Ekoturystyka i rolnictwo w połączeniu z większymi inwestycjami w edukację, ochronę zdrowia oraz prywatne przedsiębiorstwa to kluczowe elementy strategii rozwoju Madagaskaru. W trakcie kadencji prezydenta Ravalomanany inwestycje przyniosły duży wzrost gospodarczy, jednak poziom jakości życia rósł nierównomiernie, powodując napięcia związane z rosnącymi kosztami życia oraz spadkiem poziomu życia wśród najbiedniejszych i części klasy średniej. W ostatnich latach poziom przestępczości zwiększył się znacząco.
  • Majotta
    Majotta (fr. Mayotte, Département de Mayotte) – to francuski departament i region zamorski położony w Kanale Mozambickim na Oceanie Indyjskim.

    Powierzchnia dependencji wynosi 374 km², w tym głównej wyspy 363 km². W roku 2012 liczyła 212 645 mieszkańców. Językiem urzędowym jest francuski. Ponadto w użyciu jest dialekt języka suahili – maore (shimaore). Dominującą religią jest islam, który wyznaje 97% mieszkańców wyspy. Klimat zwrotnikowy morski.
  • Mali
    Mali, oficjalnie Republika Mali (fr. République du Mali, bambara Mali ka Fasojamana) – śródlądowe państwo położone w Afryce Zachodniej, siódme co do wielkości w Afryce ze stolicą w Bamako, graniczy z Algierią na północy, Nigrem i Burkina Faso na wschodzie, Wybrzeżem Kości Słoniowej i Gwineą na południu oraz z Senegalem i Mauretanią na zachodzie. Członek Unii Afrykańskiej i ECOWAS.

    Mali podzielone jest na dziesięć regionów; jego granice na północy sięgają południowej Sahary, podczas gdy południowa część kraju, zamieszkana przez większość społeczeństwa, graniczy z rzekami Niger oraz Senegal. W strukturze gospodarczej kraju przeważa rolnictwo oraz rybołówstwo. Niektóre z bogactw naturalnych Mali to złoto, uran czy sól.
  • Maroko
    Maroko, Królestwo Marokańskie (, trb. Al-Mamlaka al-Maghribijja; tamazight, trb. Tagldit N Lmaġrib) – państwo położone w północno-zachodniej Afryce ze stolicą w Rabacie, należące do państw Maghrebu. Maroko od północy otacza Morze Śródziemne, a od zachodu Ocean Atlantycki. Na wschodzie graniczy z Algierią, a na południu ze spornym terytorium Sahary Zachodniej. Maroko rości sobie również prawo do hiszpańskich eksklaw Ceuty, Melilli i Peñón de Vélez de la Gomera oraz kilku małych wysp u wybrzeży kontrolowanych przez Hiszpanię. Zajmuje powierzchnię 446 300 km² lub 710 850 km² z populacją około 37 milionów. Oficjalną i dominującą religią jest islam, a językami urzędowymi są arabski i berberyjski; powszechnie używa się również marokańskiego dialektu arabskiego i francuskiego. Marokańska tożsamość i kultura jest żywą mieszanką kultur berberyjskich, arabskich i europejskich. Stolicą kraju jest Rabat, a największym miastem Casablanca.

  • Mauretania
    Mauretania (arab. موريتانيا, Muritanija), nazwa oficjalna Islamska Republika Mauretańska (arab. الجمهورية الإسلامية الموريتانية, Al-Dżumhurija al-Islamija al-Muritanija) – państwo w północno-zachodniej Afryce, nad Atlantykiem. Graniczy z Senegalem, Mali, Algierią i Saharą Zachodnią. Znaczną część kraju stanowią pustynne terytoria saharyjskie.

    Mauretania jest republiką parlamentarną, z prawem stanowiącym kombinację prawa islamu i francuskiego prawa cywilnego. Według konstytucji uchwalonej w roku 1991 głową państwa i szefem rządu jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 6-letnią kadencję. Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu: Zgromadzenia Narodowego (81 deputowanych z wyborów powszechnych na 5-letnią kadencję) i Senatu (56 senatorów z wyborów pośrednich na 6-letnią kadencję). Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem powoływanym przez prezydenta.
  • Mauritius
    Mauritius (fr. Maurice), Republika Mauritiusu (, fr. République de Maurice) – państwo wyspiarskie położone w południowo-zachodniej części Oceanu Indyjskiego, w archipelagu Maskarenów, około 900 km na wschód od Madagaskaru i ok. 170 km na północny wschód od Reunionu. Poza samą wyspą Mauritius do Republiki Mauritiusu należy także wyspa Rodrigues (w odległości 563 km na wschód od wyspy głównej), archipelag Cargados Carajos (402 km na północ) i Wyspy Agalega (933 km na północ).

    Wyspa została odkryta przez Portugalczyków w 1505 roku. Skolonizowana została przez Holendrów w 1638 i nazwana imieniem księcia Maurycego Orańskiego. Francuzi opanowali wyspę w XVIII wieku, zmieniając nazwę na Île de France. Nazwa Mauritius została przywrócona w 1810 roku, gdy Brytyjczycy przejęli wyspę. Anglicy znieśli niewolnictwo i zaczęli sprowadzać robotników z Indii.
  • Niger
    Niger, Republika Nigru (fr. République du Niger) – państwo położone w Afryce Zachodniej na Saharze, bez dostępu do morza. Niger liczy ponad 1,3 mln km² powierzchni. Graniczy z Algierią (956 km), Libią (354 km), Czadem (1175 km), Nigerią (1497 km), Beninem (266 km), Burkina Faso (628 km) i z Mali (821 km). W 2011 roku w państwie mieszkało 15 306 252 osób. Kraj uzyskał niepodległość 3 sierpnia 1960 roku. Językiem urzędowym jest francuski. Niger dzieli się na 7 departamentów i jeden dystrykt stołeczny. Stolicą jest Niamey.

    Niger należy do Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, Międzynarodowej Organizacji Pracy, Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Międzynarodowego Trybunału Karnego, Organizacji Konferencji Islamskiej, Organizacji Narodów Zjednoczonych, Unii Afrykańskiej i Światowej Organizacji Handlu i ECOWAS.
  • Republika Środkowoafrykańska
    Republika Środkowoafrykańska – państwo śródlądowe w środkowej Afryce, w dorzeczach rzek Konga i Szari. Graniczy z Kamerunem, Czadem, Sudanem, Sudanem Południowym, Demokratyczną Republiką Konga i Kongiem.

    1 grudnia obchodzone jest święto narodowe, Dzień Republiki, w rocznicę proklamowania republiki.
  • Rwanda
    Rwanda (Republika Rwandy, dawniej Ruanda) – państwo w środkowo-wschodniej Afryce o powierzchni 26,4 tys. km². Rwanda graniczy z: Burundi (290 km), Demokratyczną Republiką Konga (217 km), Tanzanią (217 km) i Ugandą (169 km). W 2022 roku w Rwandzie mieszkało około 13,3 mln mieszkańców. Językami urzędowymi są: rwanda, angielski i francuski. Stolicą państwa jest Kigali. Od 2006 roku Rwanda podzielona jest na 5 prowincji (dawniej było ich 12). Walutą Rwandy jest frank rwandyjski.

    Rwanda należy do: Międzynarodowej Organizacji Pracy, Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Organizacji Narodów Zjednoczonych, Światowej Organizacji Handlu, Unii Afrykańskiej. W listopadzie 2009 roku Rwanda przystąpiła do Wspólnoty Narodów.
  • Senegal
    Senegal (Republika Senegalu, fr. République du Sénégal) – państwo w zachodniej Afryce nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy z Mauretanią, Mali, Gwineą, Gwineą Bissau i Gambią. Obecnie członek Unii Afrykańskiej i ECOWAS.

    Senegal jest republiką z prezydentem i 120 członkami zgromadzenia narodowego wybieranymi w powszechnych wyborach na pięcioletnie kadencje. Obowiązuje system wielopartyjny. Główne partie: Socjalistyczna Partia Senegalu (PSS) oraz Senegalska Partia Demokratyczna (PDS). Podstawowe zasady ustroju państwa reguluje Konstytucja z 2001 roku.
  • Seszele
    Seszele (fr., ang. Seychelles, sesz. Sesel), oficjalnie: Republika Seszeli – państwo wyspiarskie na Oceanie Indyjskim, ok. 1600 km od wybrzeży Afryki, położone na północny wschód od Madagaskaru. Najbliższe państwa i terytoria zamorskie to Mauritius i Reunion na południu oraz Malediwy na północnym wschodzie.

    Wyspy były pierwotnie niezamieszkane. Od X wieku były odwiedzane przez kupców arabskich. Na początku XVI wieku zostały odkryte przez Portugalczyków dla Europy. Od końca XVII do początku XVIII wieku stanowiły schronienie piratów europejskich. W połowie XVIII wieku archipelag został anektowany przez Francję. Nazwa wysp pochodzi od nazwiska francuskiego ministra finansów na dworze króla Ludwika XV, Jeana Moreau de Sechelles. W 1756 roku przybyli tu pierwsi osadnicy francuscy, którzy następnie sprowadzili na miejsce niewolników. Od 1794 roku Seszele znajdowały się pod okupacją Wielkiej Brytanii. W 1814 roku przynależność wysp została prawnie usankcjonowana przez traktat paryski. Kultura i język francuski pozostały dominujące. W 1903 roku stały się odrębną kolonią z gubernatorem (wcześniej zarządzane były przez władze Mauritiusu). Zniesienie niewolnictwa w Imperium Brytyjskim w 1833 roku doprowadziło do imigracji na wyspy ludności hinduskiej. Na początku XX wieku zaczęli napływać Arabowie z Mauritiusa. W 1964 roku powstały pierwsze krajowe partie polityczne: Zjednoczona Partia Ludowa Seszeli (SPUP) i Seszelska Partia Demokratyczna (SDP). SPUP miała socjalistyczny charakter a jej przywódcą był France-Albert René. SDP z kolei prezentowała program centroprawicy a jej liderem pozostawał James Mancham. Od 1970 roku Brytyjczycy zwiększali udział przedstawicieli Seszeli we władzach kolonii. Wybory do Rady Rządzącej wygrała SDP a premierem został Mancham.
  • Togo
    Togo, Republika Togijska – państwo w zachodniej Afryce nad Zatoką Gwinejską. Graniczy z Ghaną, Beninem i Burkina Faso. Obecnie członek Unii Afrykańskiej i ECOWAS.

    Togo położone jest w zachodniej Afryce, nad Zatoką Gwinejską. Graniczy od wschodu z Beninem, od zachodu z Ghaną, a od północy z Burkina Faso. Większość powierzchni państwa zajmują góry i tereny wyżynne. Na południu kraju znajduje się aluwialna nizina nadbrzeżna stopniowo przechodząc na północy w wyżynę. Na południowo-zachodnim brzegu kraju przebiega pasmo Gór Togo (Atakora). Togo posiada piaszczyste wybrzeże z licznymi lagunami i mierzejami. Średnie temperatury miesięczne wahają się w granicach 23–32 °C.
  • Tunezja
    Tunezja (, trb. Tunis), oficjalnie Republika Tunezyjska (arab.trb. Al-Dżumhurija at-Tunisija, ) – państwo leżące w północnej Afryce, nad Morzem Śródziemnym. Graniczy z Algierią i Libią. W latach 1881–1956 pod protektoratem Francji. Od 12 listopada 1956 w ONZ, a od 1 października 1958 członek Ligi Państw Arabskich. Stolicą kraju jest Tunis, a inne większe miasta to: Safakis, Arjana, Bizerta (Banzart), Kabis (Gabés), Susa (Sousse).

  • Wybrzeże Kości Słoniowej
    Wybrzeże Kości Słoniowej, oficjalnie Republika Wybrzeża Kości Słoniowej – państwo w Afryce Zachodniej położone na północnym wybrzeżu Zatoki Gwinejskiej, nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy na północy z Mali i Burkiną Faso, na południowym zachodzie z Liberią, na północnym zachodzie z Gwineą, a na wschodzie z Ghaną. Na stosunkowo dużej powierzchni kraju, wynoszącej 322,5 tys. km², żyją przedstawiciele ponad 60 różnych grup etnicznych, należących do trzech afrykańskich rodzin językowych. Pod względem wyznaniowym w Wybrzeżu Kości Słoniowej występuje duże zróżnicowanie – największą grupą są muzułmanie, ale mieszkają tu również katolicy, protestanci oraz inne mniejsze lokalne grupy religijne, głównie animistyczne.

    Wczesne dzieje terenów obecnego Wybrzeża Kości Słoniowej są słabo znane. W średniowieczu północne tereny były pod panowaniem imperiów Sudanu Zachodniego. Na początku XVIII wieku powstało tu państwo Kong, które przez cały wiek było ważnym centrum handlu oraz źródłem rozprzestrzeniania się islamu. Po 1830 roku rozpoczęła się ekspansja francuska; poprzez układy i podboje Francuzi uczynili kraj swoją posiadłością. W 1893 tereny te przekształcono w odrębną kolonię. W 1904 obszar ten wszedł w skład Francuskiej Afryki Zachodniej. Kolonizatorzy eksploatowali bogactwa naturalne, głównie złoto i diamenty, oraz rozwijali sieć plantacji.
  • Zjednoczona Republika Arabska
    Zjednoczona Republika Arabska (ZRA) – państwo powstałe 1 lutego 1958 roku z połączenia Egiptu i Syrii. Istniało do 28 września 1961, gdy w Syrii doszło do przewrotu wojskowego, a proklamowany po nim rząd tymczasowy ogłosił zerwanie unii.

  • Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne
    Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne (fr. Terres australes et antarctiques françaises – TAAF) – francuskie terytorium zależne obejmujące antarktyczne wyspy wulkaniczne, położone w południowej części Oceanu Indyjskiego. Położone są one częściowo u wybrzeży Afryki, a część leży niemal w równej odległości od kontynentów Afryki, Australii i Antarktydy, w pobliżu 43°S i 67°E. W ich skład wchodzi również sektor Antarktydy obejmujący Ziemię Adeli, przy czym roszczenia wobec Ziemi Adeli nie są uznawane przez niektóre państwa.

    Terytoria te mają od 1955 roku status terytorium zamorskiego Francji.
  • Laos
    Laos, oficjalnie Laotańska Republika Ludowo-Demokratyczna (Lao, Sathalanalat Paxathipatai Paxaxôn Lao) – państwo w Azji Południowo-Wschodniej, na Półwyspie Indochińskim. Stolicą jest Wientian (700 tys. mieszkańców), główna rzeka Mekong. Na północy Laos graniczy z Mjanmą i Chinami, na wschodzie z Wietnamem, na południu z Kambodżą, a na zachodzie z Tajlandią. Laos jest krajem socjalistycznym.

    Laos znajduje się na Półwyspie Indochińskim w południowo-wschodniej Azji. Jest jedynym krajem regionu pozbawionym dostępu do morza. Od północy graniczy z Chinami, od wschodu z Wietnamem, od południa z Kambodżą i Tajlandią, od zachodu z Mjanmą. Jest krajem prawie w całości porośniętym lasem. Na północy kraju rozciągają się liczne wyżyny i góry. Najwyższym szczytem jest Phou Bia (2817 m n.p.m.). Na północnym wschodzie tereny wyżynne przechodzą w Równinę Dzbanów (fr. Plaine Des Jarres), romboidalnego kształtu obszar żyznych ziem zarzucony wielkimi, kamiennymi urnami grzebalnymi datowanymi na tysiące lat wstecz. Na południu rozciąga się wąski pas lądu opadającego ku płaskowyżowi Bolovens. W czasach kolonialnych rozciągały się tu liczne plantacje kawy i francuskie ośrodki wypoczynkowe. Rzeka Mekong w znacznej części jest rzeką graniczną z Tajlandią.
  • Liban
    Liban (, trb. Lubnān), oficjalnie Republika Libańska (arab., trb. al-Jumhūrīya al-Lubnānīya, wym. w dialekcie libańskim: []) – państwo położone w zachodniej Azji, na obszarze Bliskiego Wschodu, nad Morzem Śródziemnym, graniczące z Syrią i Izraelem.

    * Stolica: Bejrut (2 mln 60 tys. mieszkańców (2012))
  • Republika Khmerów
    Republika Khmerów – państwo kambodżańskie w okresie rządów generała Lon Nola, w latach 1970–1975.

    Republika Khmerów powstała w wyniku przejęcia w zamachu stanu władzy nad Kambodżą przez Lon Nola. Po jego klęsce władzę przejęli Czerwoni Khmerzy, którzy zmienili nazwę kraju na Demokratyczna Kampucza.
  • Syria
    Syria (, trl. Sūrijā, trb. ), nazwa oficjalna: Syryjska Republika Arabska (ar. الجمهورية العربية السورية, trl. Al-Ǧumhūrijja ăl-ʿArabijja ăs-Sūrijja, trb. Al-Dżumhurijja al-Arabijja as-Surijja) – państwo arabskie na Bliskim Wschodzie.

    Graniczy z Turcją (822 km), Irakiem (605 km), Jordanią (375 km), Libanem (375 km) i Izraelem (76 km). Długość wybrzeża wynosi 193 km. Najwyższym punktem jest Hermon (2814 m n.p.m.).
  • Wietnam
    Wietnam, Socjalistyczna Republika Wietnamu (wiet. Việt Nam, Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, ) − państwo w Azji Południowo-Wschodniej, położone na Półwyspie Indochińskim i graniczące z Chińską Republiką Ludową, Laosem i Kambodżą. Ma ponad 100 mln mieszkańców i jest piętnastym co do wielkości populacji państwem świata.

    Konstytucja została uchwalona 15 kwietnia 1992. Zgromadzenie Narodowe składa się z 498 posłów (458 członków Komunistycznej Partii Wietnamu, 40 posłów niezależnych). Powołuje rząd i prezydenta.
  • Belgia
    Belgia, Królestwo Belgii – państwo federacyjne w zachodniej Europie, w południowych Niderlandach. Belgia jest członkiem Unii Europejskiej, ONZ oraz NATO.

    Graniczy od południa z Francją (620 km) i z Luksemburgiem (148 km), od wschodu z Niemcami (167 km) i od północy z Holandią (450 km). Łączna długość granic lądowych wynosi 1385 km, ponadto istnieje 64 km fragment wybrzeża Morza Północnego na zachodzie. Podzielona jest na trzy strefy językowe: francuską, niderlandzką i niemiecką.
  • Grecja
    Grecja (gr. ?? Elláda, IPA: [] lub ?? Ellás, IPA: []), Republika Grecka (?? Ellinikí Dimokratía, IPA: []) – kraj położony w południowo-wschodniej części Europy, na południowym krańcu Półwyspu Bałkańskiego. Graniczy z czterema państwami: Albanią, Macedonią Północną i Bułgarią od północy oraz Turcją od wschodu. Ma dostęp do czterech mórz: Egejskiego i Kreteńskiego od wschodu, Jońskiego od zachodu oraz Śródziemnego od południa. Grecja ma dziesiątą pod względem długości linię brzegową na świecie, o długości 14 880 km. Poza częścią kontynentalną w skład Grecji wchodzi około 2500 wysp, w tym 165 zamieszkałych. Najważniejsze to Kreta, Dodekanez, Cyklady i Wyspy Jońskie. Najwyższym szczytem jest wysoki na 2918 m n.p.m. Mitikas w masywie Olimpu.

    Grecja ma długą historię i bogate dziedzictwo kulturowe. Uważana jest za spadkobierczynię starożytnej Grecji. Jako taka, stanowi kolebkę całej cywilizacji zachodniej, miejsce narodzin demokracji, filozofii , igrzysk olimpijskich, sportu, wielu podstawowych twierdzeń naukowych, zachodniej literatury, historiografii, politologii oraz teatru , zarówno komedii, jak i dramatu. Świadectwem tej spuścizny jest 18 Obiektów Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Nowożytne państwo greckie zostało utworzone w wyniku zwycięskiego powstania przeciwko rządom osmańskim.
  • Luksemburg
    Luksemburg, Wielkie Księstwo Luksemburga (luks. Lëtzebuerg, Groussherzogtum Lëtzebuerg; fr. Luxembourg, Grand-Duché de Luxembourg; niem. Luxemburg, Großherzogtum Luxemburg) – państwo, położone w Europie Zachodniej. Graniczy z Francją od południa, Niemcami od wschodu oraz Belgią od zachodu i północy. Państwo członkowskie Unii Europejskiej oraz NATO.

    Luksemburg to kraj o powierzchni 2586 km².
  • Monako
    Monako (fr. i wł. Monaco, moneg. Mùnegu), oficjalnie Księstwo Monako (fr. Principauté de Monaco, wł. Principato di Monaco, moneg. Prinçipatu de Mùnegu) – miasto-państwo położone w Europie Południowej nad Morzem Śródziemnym w obrębie Riwiery Francuskiej.

    Od 1866 jest w unii celnej z Francją, a od 1918 Francja uzyskała prawo do stacjonowania wojsk na terenie Monako i zatwierdzania zawieranych przez to państwo umów międzynarodowych. Z tych powodów (szczególna więź z Republiką Francuską, która ogranicza jego suwerenność – podstawowy atrybut państwa) w prawie międzynarodowym Monako określa się raczej jako niesuwerenną organizację terytorialną niż państwo.
  • Szwajcaria
    Szwajcaria, Konfederacja Szwajcarska (niem. Schweiz, Schweizerische Eidgenossenschaft, fr. Suisse, Confédération suisse, wł. Svizzera, Confederazione Svizzera, romansz Svizra, Confederaziun Svizra) – państwo federacyjne w Europie Zachodniej. Jest jednym z niewielu państw, w których obowiązują szeroko stosowane formy demokracji bezpośredniej. Szwajcaria od kongresu wiedeńskiego w 1815 roku jest państwem neutralnym. Do Organizacji Narodów Zjednoczonych przystąpiła dopiero 10 września 2002 po przegłosowaniu tej decyzji w referendum minimalną większością 52% głosów.

    Nie jest częścią Unii Europejskiej ani Europejskiego Obszaru Gospodarczego – w 2001 roku Szwajcarzy w referendum zdecydowanie (77% głosów przeciw) odrzucili nawet samą koncepcję rozpoczęcia rozmów o akcesji. Posiada jednak specjalne dwustronne stosunki z UE, dzięki czemu uczestniczy w wybranych inicjatywach (np. układ z Schengen) oraz dopłaca do budżetu unijnego. Szwajcaria formalnie nie ma stolicy, jej funkcję de facto pełni jednak Berno, będące siedzibą rządu.
  • Watykan
    Watykan, Państwo Watykańskie (wł. Stato della Città del Vaticano, łac. Status Civitatis Vaticanæ) – miasto-państwo w Europie Południowej, na Półwyspie Apenińskim , enklawa na terytorium Włoch, w Rzymie. Najmniejsze uznawane państwo świata pod względem powierzchni i najmniejsze niepodległe państwo pod względem liczby ludności.

    Watykan to siedziba najwyższych władz Kościoła katolickiego, gdzie rezyduje papież. Obywatele Watykanu to głównie dostojnicy kościelni, księża, zakonnice oraz Gwardia Szwajcarska z rodzinami. Oprócz tego do pracy przychodzi około 3000 osób mieszkających poza murami Watykanu (pracownicy poczty, radia, gazety, sklepów, dworca kolejowego i służby medycznej). Obywatelstwo Watykanu traci się z momentem, kiedy przestaje się w nim mieszkać.
  • Gwadelupa
    Gwadelupa – departament zamorski Francji w Ameryce Środkowej, położony na kilku większych i kilkudziesięciu mniejszych wyspach w Małych Antylach m.in.:

    * Gwadelupa (części: Grande-Terre, Basse-Terre)
  • Haiti
    Haiti, Republika Haiti – państwo w Ameryce Środkowej, na Karaibach, zajmujące zachodnią część wyspy Haiti, w archipelagu Wielkich Antyli, którą dzieli z Dominikaną. Na zachodzie i południu otoczone jest przez Morze Karaibskie, a na północy przez Ocean Atlantycki. Powierzchnia kraju wynosi 27 750 km², a liczba ludności – 11 198 240 (2021). Stolicą i największym miastem jest Port-au-Prince.

    Haiti to republika z systemem półprezydenckim. Językami urzędowymi są francuski i kreolski haitański. Dawna kolonia francuska, Haiti uzyskało niepodległość w 1804 roku, jako drugie (po Stanach Zjednoczonych) do dziś istniejące państwo w Ameryce. Lata 1957–1986 były okresem dyktatury François „Papa Doc” Duvaliera, a następnie jego syna Jean-Claude'a „Baby Doc” Duvaliera.
  • Martynika
    Martynika (fr. Martinique) – departament zamorski Francji, zajmujący karaibską wyspę o tej samej nazwie, położoną w archipelagu Wysp Nawietrznych w Małych Antylach, między dwoma niezależnymi państwami Dominiką na północy i Saint Lucia na południu.

    Martynika to górzysta wyspa pochodzenia wulkanicznego. Spośród kilku jej wulkanów najbardziej znany a zarazem najwyższy to Montagne Pelée (1397 m n.p.m.). Podczas erupcji 8 maja 1902 r. gorąca chmura wulkaniczna zniszczyła całkowicie nadmorskie miasto Saint-Pierre. Zginęło wówczas 30 tysięcy osób. Ostatni wybuch tego wulkanu miał miejsce w 1929.
  • Saint Vincent i Grenadyny
    Saint Vincent i Grenadyny (ang. Saint Vincent and the Grenadines) – wyspiarskie państwo na Morzu Karaibskim, w archipelagu Małych Antyli. Oprócz wyspy Saint Vincent obejmuje położoną na południe od niej północną część archipelagu Grenadyny (jego południowa część należy do Grenady).

    Saint Vincent i Grenadyny jest monarchią, wchodzącą w skład brytyjskiej Wspólnoty Narodów od czasu uzyskania niepodległości w 1979 roku. Głową państwa jest król brytyjski reprezentowany przez gubernatora generalnego. Władzę ustawodawczą reprezentuje jednoizbowy parlament. Władza wykonawcza znajduje się w rękach rządu.
  • Saint-Barthélemy
    Saint-Barthélemy (Wspólnota Saint-Barthélemy) – terytorium zależne Francji leżące w Małych Antylach zajmujące wyspę o tej samej nazwie oraz kilka mniejszych wysepek. Terytorium zostało utworzone 22 lutego 2007 roku, a do tego czasu było jedną z jednostek administracyjnych wchodzących w skład Gwadelupy. Jako część Gwadelupy, będącej regionem zamorskim Francji, Saint-Barthélemy wchodziło w skład Unii Europejskiej. Administracyjnie Saint-Barthélemy stanowi jedną gminę (commune de Saint-Barthélemy), która w czasach przynależności do Gwadelupy wchodziła w skład okręgu Saint-Martin i Saint-Barthélemy (Arrondissement de Saint-Martin-Saint-Barthélemy).

    W referendum, które odbyło się 7 grudnia 2003, 78,71% glosujących (przy ponad 95% frekwencji) opowiedziało się za odłączeniem Saint-Barthélemy od Gwadelupy i utworzeniem osobnego terytorium zależnego. Zgodnie z ustawą przyjętą przez francuski parlament 7 lutego 2007 roku, która weszła w życie 22 lutego 2007, Saint-Barthélemy jest wspólnotą zamorską (collectivité d'outremer) (taki sam status jednocześnie uzyskała inna wyspa wchodząca do 2007 w skład Gwadelupy – Saint-Martin). Saint-Barthélemy, w momencie odłączenia od Gwadelupy, przestał być częścią Unii Europejskiej. Ponownie stał się częścią Unii od dnia wejścia w życie traktatu lizbońskiego (1 grudnia 2009), jednak na wniosek mieszkańców Francja wystąpiła o wyłączenie terytorium z Unii, co nastąpiło z dniem 1 stycznia 2012 roku.
  • Saint-Martin
    Saint-Martin (Wspólnota Saint-Martin) – terytorium zależne Francji leżące w Małych Antylach zajmujące północną część wyspy o tej samej nazwie oraz kilka mniejszych wysepek. Stolicą Saint-Martin jest miasto Marigot (5,7 tys. mieszkańców).

    Terytorium zostało utworzone 22 lutego 2007 roku, a do tego czasu było jedną z jednostek administracyjnych wchodzących w skład Gwadelupy. Jako część Gwadelupy, będącej regionem zamorskim Francji, Saint-Martin wchodziło w skład Unii Europejskiej. Administracyjnie Saint-Martin stanowi jedną gminę (commune de Saint-Martin), która w czasach przynależności do Gwadelupy wchodziła w skład okręgu Saint-Martin i Saint-Barthélemy (Arrondissement de Saint-Martin-Saint-Barthélemy).
  • Saint-Pierre i Miquelon
    Saint-Pierre i Miquelon (Wspólnota Saint-Pierre i Miquelon, Saint-Pierre-et-Miquelon, Collectivité territoriale de Saint-Pierre-et-Miquelon) – wspólnota zamorska Francji, obejmująca archipelag o tej samej nazwie, położony na Oceanie Atlantyckim, w Ameryce Północnej u południowych wybrzeży Nowej Fundlandii.

    Powierzchnia wysp wynosi 242 km². Obejmuje ona 2 grupy wysp: Saint-Pierre (24 km²) i Miquelon (216 km²) oraz otaczające je liczne wysepki i skały.
  • Trynidad i Tobago
    Trynidad i Tobago (ang. Trinidad and Tobago) – wyspiarskie państwo Ameryki Południowej w archipelagu Małych Antyli. Obejmuje dwie główne wyspy, Trynidad i Tobago, oraz szereg mniejszych.

    Państwo leży na dwóch wyspach. Trynidad, większa i położona bliżej wybrzeża Wenezueli, stanowi pod względem geologicznym przedłużenie Gór Karaibskich z północno-wschodniej Wenezueli. Na wyspie przebiegają równoleżnikowo trzy pasma górskie, z których najwyższe są krystaliczne Góry Północne, sięgające ponad 900 m n.p.m. (El Cerro del Aripo – 940 m). Opadają one stromo ku wybrzeżu, płynące w nich rzeki tworzą liczne wodospady. Położone w centralnej części wyspy Góry Środkowe i bardziej na południe Góry Południowe, zbudowane z wapieni i piaskowców, sięgają do wysokości około 300 m n.p.m. Między tymi dwoma pasami rozpościera się obniżenie, w którym występują wulkany błotne oraz naturalny wypływ smoły tzw. Jezioro Asfaltowe (Pitch Lake). Najwyższy szczyt mniejszej wyspy Tobago sięga 576 m n.p.m.
  • Nowa Kaledonia
    Nowa Kaledonia – francuskie terytorium zamorskie o statusie wspólnoty szczególnego rodzaju (sui generis) w zachodniej części Oceanu Spokojnego, w Melanezji, około 1400 km na wschód od Australii i 1500 km na północny zachód od Nowej Zelandii.

    W skład terytorium wchodzi główna wyspa, Nowa Kaledonia (fr. Grande Terre), wraz z przybrzeżnymi wyspami, m.in. Wyspy Lojalności (fr. îles Loyauté), Île des Pins, Wyspy Chesterfield (fr. îles Chesterfield).
  • Nowe Hebrydy
    Nowe Hebrydy – kolonialna nazwa archipelagu około 80 wysp pochodzenia wulkanicznego i koralowego położonego około 1700 km na północny wschód od Australii, między 12 a 20° szerokości geograficznej południowej, obecnie niepodległe państwo Vanuatu.

    Powierzchnia wysp: 12,2 tys. km² (podawane także 14,8 tys. km²). Ludność w roku 2008 wynosiła 233 tys. osób, głównie pochodzenia melanezyjskiego (98%). Główne wyspy Nowych Hebrydów (Espiritu Santo, Éfaté, Erromango, Malekula) są pochodzenia wulkanicznego, małe wysepki (Lopevi, Tanno) mają charakter koralowy. Ambrim i Lopevi są czynnymi wulkanami.
  • Polinezja Francuska
    Polinezja Francuska – wspólnota zamorska Francji obejmująca 5 archipelagów i ponad 150 wysp na Oceanie Spokojnym, we wschodniej części Polinezji. Łączna powierzchnia wysp to 3521 km², a ludność – 259,7 tys. mieszk. (2007). Stolicą tego terytorium jest Papeete (26 tys., 2007) na wyspie Tahiti. Językiem urzędowym jest język francuski.

    Polinezja Francuska podzielona jest na pięć podjednostek, obejmujących główne archipelagi:
  • Wallis i Futuna
    Wallis i Futuna (Terytorium Wysp Wallis i Futuna, ) – wspólnota zamorska Francji w Oceanii, obejmująca wyspy wulkaniczne Wallis oraz Futuna i Alofi (Wyspy Hoorn) oraz około 20 innych. Znajduje się w Polinezji, na północny wschód od wysp Fidżi oraz na zachód od Samoa.

    Powierzchnia wysp wynosi 274 km², a zamieszkuje je 11 558 osób (2018). Stolicą terytorium jest Mata Utu, 1191 mieszkańców (2003). Mieszkańcy wysp zajmują się głównie uprawą palm kokosowych – eksport kopry.
  • Argentyna
    Argentyna (hiszp. Argentina, ), oficjalnie Republika Argentyńska (hiszp. República Argentina, wym. ) – państwo w Ameryce Południowej, w południowo-wschodniej części kontynentu, nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy z Chile na zachodzie, Boliwią i Paragwajem na północy, Brazylią i Urugwajem na północnym wschodzie. Nazwa „Argentyna” pochodzi od łacińskiego argentum (srebro, plata po hiszpańsku) i jest związana z legendą o górach pełnych srebra, która była powszechna pośród pierwszych europejskich odkrywców Niziny La Platy.

    Argentyna zajmuje jedno z najwyższych miejsc w rankingach wskaźnika rozwoju społecznego, PKB per capita i jakości życia pośród krajów Ameryki Łacińskiej. Według statystyk Banku Światowego argentyński produkt krajowy brutto zajmuje 21. miejsce na świecie, a według Międzynarodowego Funduszu Walutowego, biorąc pod uwagę parytet siły nabywczej, argentyńska ekonomia zajmuje 25. miejsce na świecie. Argentyna jest członkiem założycielem Unii Narodów Południowoamerykańskich oraz Mercosur, a także członkiem Organizacji Państw Iberoamerykańskich, Banku Światowego, Światowej Organizacji Handlu. Oprócz tego jest również jednym z trzech krajów Ameryki Łacińskiej wchodzących w skład grupy G20. Według analityków kraj ten zaklasyfikowany jest do rynków wschodzących, ze względu na wielkość, wysoki wzrost gospodarczy, poziom bezpośrednich inwestycji zagranicznych czy eksport w całości wytworzonych usług i towarów. Jest uznawana jako lokalne mocarstwo z bardzo wysokim wskaźnikiem rozwoju społecznego.
  • Gujana Francuska
    Gujana Francuska – francuskie terytorium zależne o statusie departamentu zamorskiego, położone w północno-wschodniej części Ameryki Południowej, nad Oceanem Atlantyckim, graniczące na zachodzie z Surinamem, a na południu i południowym wschodzie z Brazylią. Gujana Francuska, jako integralna część Francji, należy do Unii Europejskiej.

    Rząd francuski jest reprezentowany przez mianowanego prefekta. Mieszkańcy wybierają na 6-letnie kadencje członków organów samorządu lokalnego: Rady Generalnej i Rady Regionalnej. Terytorium deleguje dwóch przedstawicieli do francuskiego Zgromadzenia Narodowego i jednego do Senatu.