Kaart (cartografie) - Guyana (Co-operative Republic of Guyana)

Vlag van Guyana

Guyana, officieel de Coöperatieve Republiek Guyana (Engels: Co-operative Republic of Guyana), is een land in het noorden van Zuid-Amerika, dat grenst aan Suriname, Brazilië en Venezuela. Guyana heeft grensgeschillen met Suriname en met Venezuela.

Het huidige land Guyana is in feite onderdeel van een groter gebied dat ook Guyana (of Guiana) wordt genoemd – naar het Indiaans voor "land van vele wateren", en zich uitstrekt tot in Venezuela en Brazilië. Het huidige Guyana bestond in de 17e en 18e eeuw uit de vier Nederlandse koloniën Pomeroon, Essequebo, Demerara en Berbice. In 1763 kwamen de slaven van de kolonie Berbice onder leiding van de slaaf Cuffy in opstand in de slavenopstand van Berbice. Cuffy is een nationale held van Guyana. Na de napoleontische oorlogen werden de Nederlandse koloniën tijdens het Verdrag van Londen in 1814 overgedragen aan het Verenigd Koninkrijk, maar de onderhandelingen waren nog niet afgerond. De overname werd tijdens het Congres van Wenen bekrachtigd, en werd op 20 november 1815 officieel, met de Corantijn als nieuwe grensrivier met Suriname dat een Nederlandse kolonie bleef. De voormalige Nederlandse koloniën werden in 1831 samengevoegd tot Brits Guiana, en bestuurd door de Raad van Politie in Georgetown. Op 1 augustus 1834 werd de slavernij afgeschaft, negenentwintig jaar voor Suriname.

Net als later in Suriname, had de afschaffing van de slavernij in Guyana grote gevolgen. Deze leidde onder andere tot immigratie van veel contractarbeiders uit India die als koelies werk verrichtten op de suikerrietplantages. De voormalige Afrikaanse slaven trokken veelal naar de steden. Deze etnisch-culturele scheiding bestaat nog steeds en zorgt voor een turbulente politieke situatie.

Na de Tweede Wereldoorlog werd de People's Progressive Party (PPP) opgericht door de hindoe-tandarts Cheddi Jagan. In 1953 was Jagan zes maanden premier, maar moest, toen hij de arbeidswetgeving wilde moderniseren, onder druk van de Britse autoriteiten aftreden. De Britse gouverneur, Alfred Savage, verbood de jeugdafdeling van de PPP en stelde Cheddi Jagan tot 1957 onder huisarrest, vanwege zogenaamde "communistische activiteiten."

De PPP was bedoeld als multi-etnische partij, maar in 1957 scheidde de Afro-Guyaanse Forbes Burnham zich van de PPP af en richtte het People's National Congress (PNC) op.

In 1957 werd Jagan opnieuw minister-president en bleef aan tot 1964. Hoewel hij de verkiezingen van dat jaar won, gaf gouverneur Richard Luyt de formatie-opdracht aan Forbes Burnham van de PNC die een regering vormde met een kleine conservatieve, blanke partij.

Op 26 mei 1966 werd Guyana een onafhankelijke staat binnen het Britse gemenebest, met de Britse koningin Elizabeth II als staatshoofd. Op 2 januari 1969 vond de Rupununiopstand plaats in het zuiden van Guyana. De opstand werd geleid door Amerikaanse en Europese ranchers en gesteund door een gedeelte van de inheemse bevolking. De opstand werd twee dagen later onderdrukt door het leger en veel inheemsen vluchtten naar Brazilië en Venezuela. Op 19 augustus 1969 vond een gewapend conflict plaats tussen Suriname en Guyana over het Tigri-gebied waarbij geen doden of gewonden vielen, maar Kamp Tigri werd veroverd door Guyana.

Op 23 februari 1970 verklaarde premier Burnham Guyana tot een coöperatieve republiek. Burnham benadrukte het niet-gebonden karakter van de republiek en zijn streven om van het land een socialistische staat te maken. In de jaren '70 probeerde Forbes Burnham Guyana minder afhankelijk te maken van de Verenigde Staten, en hiervoor zocht hij toenadering tot de Sovjet-Unie en Cuba.

In 1978 was Guyana wereldnieuws door het bloedbad in Jonestown. Sekteleider Jim Jones van de Peoples Temple gaf zijn volgelingen opdracht om collectief zelfmoord te plegen na de moord op de Amerikaanse senator Leo Ryan.

De betrekkingen tussen de PNC-regering en de andere partijen, de Progressive People's Party van Jagan en de Working People's Alliance van Walter Rodney waren eind jaren zeventig en begin jaren tachtig bijzonder slecht. In 1979 werd de jezuïet en kritische journalist Bernard Darke vermoord. De oppositie wees met een beschuldigende vinger naar de regering die zij tevens beschuldigden van schendingen van de mensenrechten.